Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa w imieniu swoich członków przygotowała podstawowe postulaty i uwagi do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Postulaty zostały przesłane do Rzecznika MŚP, Marszałków Sejmu RP i Senatu RP, Przewodniczących Klubów i Kół Parlamentarnych w Sejmie, Przewodniczącego Sejmowej Komisji Infrastruktury, Ministra Rozwoju oraz Ministra Infrastruktury.

PODSTAWOWE POSTULATY I UWAGI:

1/ W zakresie przejęcia przez państwo opłacania składek ZUS przez 3 miesiące - aktualna propozycja pokrycia składek ZUS przez 3 miesiące jedynie dla mikroprzedsiębiorców, którzy zatrudniają do 9 pracowników oraz samozatrudnionych stanowi wyraz dyskryminowania i różnicowania jednych grup przedsiębiorców, kosztem drugich – konieczne uwzględnienie w tym mechanizmie także małych, średnich i dużych firm jako powszechnego mechanizmu bieżącego wsparcia kierowanego do wszystkich przedsiębiorców. Według danych przekazanych przez Rzecznika MŚP koszt zwolnienia ze składek ZUS mikroprzedsiębiorcówi samozatrudnionych to w okresie 3 miesięcy koszt 2 mld zł, zaś koszt objęcia tym mechanizmem także małych i średnich przedsiębiorców to kolejne 2 mld zł. Powyższe nie powinno być uwarunkowane tym, czy dany podmiot posiada aktualnie zaległości;

2/ W zakresie mechanizmów pomocy ze środków FGŚP w zakresie proponowanego mechanizmu wprowadzenia przestoju ekonomicznego lub obniżonego czasu – aktualnie proponowane rozwiązanie wydaje się wadliwe i czysto teoretyczne, gdyż:

1) nie uwzględnia konieczności równoczesnej zmiany w zakresie przepisów dotyczących zasiłku chorobowego - L4;

2) wprowadzamechanizm przyznawania środków według zasady „kto pierwszy ten lepszy”;

3) zaproponowane limity finansowe są dalece niewystarczające, wobec spodziewanej absorpcji środków;

4) pozostawia w rękach urzędników ZUS ostateczną decyzję w oparciu o nierealne kryteria obrotowe, które wykluczą bardzo wiele podmiotów;

5) wymaga zgody przedstawiciela związków zawodowych lub przedstawiciela załogi - powodując, że mechanizm będzie przewlekły.

Ad. 1) W aktualnym kształcie sugerowane dla skuteczności mechanizmu wprowadzenia przestoju ekonomicznego lub obniżonego czasu pracy, skorelowanie tego ze zmianami w zakresie wysokości zasiłku chorobowego. Na okres obowiązywania specustawy konieczne jest:

• - wariant pierwszy - czasowe obniżenie wysokości zasiłków chorobowych do wysokości np. 40% średnich zarobków z ostatnich 12 miesięcy lub;
• - wariant drugi - zasiłek chorobowy w wysokości jednolitej dla wszystkich tj. w wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Ad. 2) Dodatkowo duże wątpliwości budzi proponowana treść art. 15g ust. 20, który przewiduje wypłatę środków według kolejności wpływu wniosków i do ich wyczerpania. Takie rozwiązanie daje przywileje podmiotom, które odczują skutki COVID-19 bezpośrednio po wybuchu epidemii i nie daje szans na pomoc podmiotom, które te skutki odczują za kilka miesięcy. Dodatkowo proponowane rozwiązanie sprawia, że w przypadku złożenia w pierwszej kolejności wniosków przez kilka lub kilkanaście bardzo dużych podmiotów, środki zostaną przyznane tylko tym kilku podmiotom. Z tego względu należy usunąć postanowienie art. 15g ust. 20 w proponowanym brzmieniu.

Ad. 3) Decyzja o wprowadzeniu w/w mechanizmu powinna zależeć tylko od pracodawcy, bowiem konieczność konsultacji tego rozwiązania ad hoc ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników spowoduje, że mechanizm ten będzie nieskuteczny. Ten mechanizm ma przeciwdziałać decyzji o konieczności zwolnienia pracowników. Powyższe konieczne jest z powiązaniem zmiany w zakresie zasiłku chorobowego, aby przeciwdziałać praktyce, w której pracownicy kalkulując, czy z ekonomicznego punktu widzenia bardziej kalkuluje się im uzyskanie zasiłku chorobowego w wysokości 80% średnich zarobków, mając w alternatywie wprowadzenie przez pracodawcę przestoju ekonomicznego lub obniżonego czasu pracy masowo będą korzystać z zasiłków chorobowych, których koszt, co warte podkreślenia, przez pierwsze 33 dni pokrywa pracodawca.

Ad. 4) Pozostawienie aktualnych kryteriów powoduje, że wiele podmiotów ich nie spełni, a dodatkowo proces ulegnie wydłużeniu, gdyż kluczowym kryterium pozostaje czas.

Ad. 5) Wprowadzenie mechanizmu może nie tylko spowodować masowe korzystanie z zasiłku chorobowego, ale dodatkowo uszczuplić zasoby pracodawców w tym krytycznym okresie. Dodatkowo zasiłek chorobowy w związku z kwarantanną lub chorobą COVID-19 powinien być wypłacany bezpośrednio przez ZUS od pierwszego dnia.

3/ Konieczność odblokowania środków pieniężnych zgromadzonych na kontach VAT- umożliwienie pracodawcom dokonywania z tego konta wypłat wynagrodzenia dla pracowników, a przynajmniej do wysokości minimalnego wynagrodzenia - mechanizm zwiększy płynność przedsiębiorców, która tylko na skutek regulacji ustawowej jest aktualnie dodatkowo blokowana.

4/ Przyspieszenie zwrotu podatku VAT do 15 dni.

5/ Należałoby umożliwić pracodawcy, przynajmniej tymczasowo, możliwość zmian stosunku pracy bez konieczności zachowywania okresu wypowiedzenia w zakresie wymiaru czasu pracy (np. do ½ etatu), wysokości wynagrodzenia (np. o 50% do nie mniej niż minimalnego wynagrodzenia). Wiąże się to z koniecznością zniesienia limitu godzin nadliczbowych w skali roku (w rocznym okresie rozliczeniowym) przy zachowaniu dobowych i tygodniowych okresów odpoczynku w obniżonym wymiarze zawartym w projekcie specustawy. Konieczne jest wprowadzenie elastycznego mechanizmu rozliczania czasu pracy pracownika poprzez możliwość czasowego zwolnienia pracownika ze świadczenia pracy, zaś nieprzepracowane w danym miesiącu godziny, pracodawca może zlecić pracownikowi do odrobienia w kolejnych miesiącach (max. 12 m-cy) jako godziny nadliczbowe, za które przysługuje wynagrodzenie jak za godziny przepracowane w ramach etatu. Przy zastosowaniu tego mechanizmu godziny, których nie przepracował pracownik w danym miesiącu do wymiaru pełnego etatu (w pierwszej kolejności wykorzystywane jako uzupełnienie niepełnego etatu z miesięcy poprzednich).

Przykład:

etat 168 godz. - ilość godzin przepracowanych w miesiącu - 40 godz.= 128 godz. do odpracowania w kolejnych miesiącach w systemie 1:1 „godzina za godzinę”.

Pracodawca w przypadku przepracowania przez pracownika w miesiącu liczby godzin poniżej 168 h, wypłaca pełne wynagrodzenie zasadnicze. W przypadku rozwiązania umowy o pracę, niewykorzystane przez pracodawcę godziny nieprzepracowane przez pracownika odejmowane są od ostatniego rozliczenia wynagrodzenia z pracownikiem.

5a/ Wprowadzenie ustawowego mechanizmu umożliwienia pracodawcom kierowania pracowników na przymusowy urlop wypoczynkowy w wymiarze maksymalnym określonym w odpowiednich przepisach. Z uprawnienia pracodawcy mogliby skorzystać w okresie trwania stanu epidemicznego. Takie rozwiązanie wspomogłoby racjonalne zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym pracowników.

6/ Mechanizmy wsparcia finansowego przez Bank Gospodarstwa Krajowego nie powinny być ograniczone tylko do mikroprzedsiębiorców – mechanizm powinien być w takim samym stopniu dostępny także dla małych, średnich i dużych przedsiębiorców – dodatkowo kwota udzielanych gwarancji winna być zwiększona do wysokości 100%, bowiem instytucje finansowe pośredniczące w udzieleniu zabezpieczeń i gwarancji nadal będą wymagały wykazania zabezpieczeń od podmiotów wnioskujących na 20%.

7/ Ustawowe uregulowanie, że okres od wejścia w życie z dniem 8 marca 2020 r. ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a także wydania w dniu 20 marca 2020 r. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii do 30 dni po okresie zawieszenie stosowania Specustawy wykonawców, dostawców, usługodawców realizujących umowy w ramach Prawa zamówień publicznych traktuje się jako wykonujących umowy w warunkach wystąpienia siły wyższej.

Biorąc powyższe pod uwagę, uważamy za niezbędne jednoznaczne przesądzenie w odniesieniu do inwestycji publicznych o charakterze obecnego zjawiska jako o sile wyższej. Umożliwi to stronom poruszanie się w ramach mechanizmów uregulowanych w postanowieniach kontraktowych lub przepisach ogólnych oraz ochroni podmioty gospodarcze przed uznaniowością Zamawiających w zakresie uznania czy aktualne okoliczności miały walor siły wyższej.
W szczególności uchroni to wykonawców przed naliczaniem kar umownych za opóźnienia, za brak dotrzymania terminów umownych (osiągnięcia kamieni milowych), brak wykonania limitów finansowych i za odstąpienia wobec przedsiębiorców w związku z wprowadzeniem stanu epidemii. Powyższe uchroni także przed sporami sądowymi w tym zakresie, bowiem choćby obostrzenia wprowadzone w związku z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 i 24 marca 2020 r. czy zaleceniami Głównego Inspektora Sanitarnego mają wpływ na każde przedsiębiorstwo.

8/ Konieczność doprecyzowania w świetle art. 144 ust. 1e ustawy, iż wszelkie zmiany postanowień umowy, które zostały wprowadzone w związku z wystąpieniem COVID-19 nie stanowią zmian istotnych.

9/ Wydłużenie terminu złożenia deklaracji i zapłaty CIT do dnia 30 maja 2020 roku dla wszystkich przedsiębiorców, z jednoczesną redukcją wartości zapłaty podatku CIT o 50%. Wprowadzenie możliwości korekty sposobu rozliczania podatku w stosunku do wcześniej zadeklarowanego (przykład: zmiana z zadeklarowanego sposobu zapłaty zaliczki / na miesięczne rozliczenie).

10/ Konieczność zawieszenia obowiązku wykonywania wstępnych badań lekarskich lub uznanie, że skierowanie pracownika przez pracodawcę na badania lekarskie będzie wystarczające dla spełnienia warunku dopuszczenia do pracy. Pracownik jest zobowiązany do uzupełnienia badań w możliwie najkrótszym terminie – maksymalnie do 60 dni zgodnie z terminem wskazanym w projektowanym art. 12a ust. 2 Specustawy. Aktualny projekt w art. 12a ust. 1 pkt 1) ustawy nie obejmuje art. 229 § 1 pkt 1) k.p., który traktuje o wstępnych badaniach lekarskich osób przyjmowanych do pracy. Jest to konieczna regulacja, aby usprawnić mechanizm absorpcji pracowników z branż, których działalność aktualnie została całkowicie wstrzymana na skutek ograniczeń w prowadzeniu działalności związanych ze specustawą w sprawie COVID-19.

11/ Przesunięcie II fazy wdrożenia PPK dla podmiotów zatrudniających na 31 grudnia 2020 r. – dla wszystkich podmiotów.

12/ Wprowadzenie mechanizmu wykorzystania przez pracodawców środków zgromadzonych w ZFŚS także na wypłaty dla pracowników.

13/ Zniesienie progu 10% przy zwolnieniach grupowych (likwidacja stanowisk pracy) i możliwość ponownego utworzenia stanowisk już po 3 miesiącach.

14/ W zakresie podatku PIT-4 – odroczenie płatności podatku na okres do 6 m-cy (wniosek 1 raz w m-cu) - US AKCEPTUJE/ODMAWIA POPRZEZ WYDANIE DECYZJI.

15/ Wprowadzenie mechanizmu udzielania gwarancji przez Bank Gospodarstwa Krajowego wystawianej na rzecz wykonawców pod płatność zaliczek na umowy zawierane w ramach Prawa zamówień publicznych.

16/ Skrócenie terminu płatności do 7 dni w nowozawieranych umowach oraz w umowach podpisanych, w których jest to możliwe (z uwagi na zapis odnośnie terminu płatności, do 30 dni czy 30 dni) w ramach prawa zamówień publicznych. Dodatkowo wprowadzenie mechanizmu fakturowania w okresach co 2 tygodnie, w miejsce jednego fakturowania w miesiącu – niezależnie od wysokości faktury i postanowień umowy w tym zakresie.

17/ Wprowadzenie ustawowego mechanizmu prawnego pozwalającego na częściowe odbiory prac projektowych/robót budowlanych oraz uzyskanie za nie wynagrodzeń przejściowych mimo braku kompletnych dokumentów – np. do kwoty 80% należnego za ich wykonanie wynagrodzenia – na wniosek wykonawcy.

18/ Wprowadzenie regulacji obligatoryjnych zaliczek w ramach prawa zamówień publicznych (nie fakultatywnie jak do tej pory) oraz dla umów zawieranych na okres krótszy niż 12 miesięcy przy jednoczesnym wprowadzeniu produktu gwarancji przez Bank Gospodarstwa Krajowego, które umożliwią spełnienie umownego warunku zabezpieczenia zaliczki.

19/ Wprowadzenie w prawie zamówień publicznych maksymalnej wysokości wadium na poziomie 1% szacowanej wartości zamówienia oraz zabezpieczenia należytego wykonania na poziomie 2% szacowanej wartości zamówienia – mechanizm zmniejszy koszt postępowań i obciążenia wykonawców związane z realizacja umów.

20/ Bank Gospodarstwa Krajowego winien przygotować produkt finansowy w zakresie gwarancji należytego wykonania – na wypadek zjawiska wycofania dotychczas udzielonych zabezpieczeń przez banki i firmy ubezpieczeniowe – wykonawcy w przypadku takiej sytuacji zobowiązani są wnieść pełną kwotę zabezpieczenia w gotówce – gwarancje należytego wykonania dla wykonawców rokujących zakończenie robót w terminie.

21/ Bank Gospodarstwa Krajowego winien wprowadzić dla jednostek samorządu terytorialnego nieoprocentowany produkt finansowy umożliwiający pre-payment do 70% wartości kontraktu, w oparciu o potwierdzone przez daną jednostkę samorządu terytorialnego (zamawiającego zgodnie z konkretną umową) protokoły odbioru częściowego/przejściowe świadectwa płatności) – umożliwi uniknięcie nieterminowych płatności przez jednostki samorządu terytorialnego jako zamawiających, a dodatkowo usprawni przepływy pieniężne dla przedsiębiorców.

22/ Wprowadzenie obligatoryjnego podpisywania umów w ramach prawa zamówień publicznych podpisem elektronicznym. Dodatkowo wprowadzenie zapisów umożliwiających wniesienie gwarancji wadialnej i zabezpieczenia należytego wykonania także w wersji elektronicznej (winny być traktowane jako oryginał na równi z wersją pisemną). Powyższe ad hoc umożliwizapobieganie, przeciwdziałanie i zwalczanie COVID-19.

23/ Uznanie utrzymania dróg jako infrastruktury krytycznej.

24/ W celu ochrony polskiej gospodarki i jej pobudzenia po czasie epidemii należy wprowadzić umożliwienie premiowania podmiotów, które (niezależnie od narodowości właściciela i ich wielkości) prowadzą produkcję i utrzymują zatrudnienie w Polsce. Premiowanie to powinno odnosić się m.in. do ułatwienia dostępu takich przedsiębiorstw do zamówień publicznych
i uzależnienie udzielenia zamówienia publicznego od procentowego udziału produktów wytworzonych w Polsce w zamówieniu publicznym.

25/ Wprowadzenie obligatoryjnego w prawie zamówień publicznych mechanizmu obligującego do waloryzacji cen, która obejmie również umowy z podwykonawcami i dostawcami.

26/ Zwiększenie wysokości udzielanych zaliczek dla umów zawieranych w ramach Prawa zamówień publicznych do 40% wartości Umowy, jak również przyspieszanie momentu ich udzielania, jak również momentu ich rozliczania.

27/ Przyspieszenie rozliczeń w ramach Przejściowych Świadectw Płatności, w ten sposób, że wynagrodzenie byłoby uruchamiane bezzwłocznie, natomiast rozbieżności w ramach przejściowego rozliczenia pomniejszałyby kolejną płatność okresową (są ponadto zabezpieczone ustanowionym zabezpieczeniem należytego wykonania umowy).

28/ Określenie płatności za przedłużony czas wykonywania kontraktu. Klarowność sytuacji w tym obszarze ułatwi uzyskanie gwarancji i finansowania pomostowego od instytucji finansujących.

29/ W odniesieniu do umów na świadczenie usług projektowych (w zakresie wszystkich obszarów budownictwa), dopuszczenie do stosowania płatności częściowych, przed wykonaniem całości dzieła.

30/ W zakresie opóźnień realizacyjnych – w ocenie rynku budowlanego proponowane przez Rząd RP zniesienie odpowiedzialności wykonawców z tytułu niedochowania, wskutek wystąpienia epidemii, terminów określonych w umowach z zakresu zamówień publicznych jest działaniem rozsądnym. Rozwiązaniem pożądanym byłoby także automatyczne przesunięcie w czasie wszystkich terminów kontraktowych o okres obowiązywania stanu epidemicznego, przedłużony
o 30 dni czasu pełnej mobilizacji. Przy czym, takie przesunięcie powinno dotyczyć zarówno zawartych umów, jak i tych przypadków, gdy złożone zostały wiążące oferty przez wykonawców. Alternatywnie, wykonawcy powinni mieć w takim przypadku, to jest w okresie pomiędzy złożeniem oferty, a zawarciem umowy, możliwość nieprzystąpienia do zawarcia umowy, bez utraty wadium. Należy także poddać pod rozwagę zrekompensowanie zwiększonych kosztów pośrednich takich opóźnień, jak również kosztów bezpośrednich – jeśli na skutek opóźnień dojdzie do ponadnormatywnych wzrostów cen materiałów i robocizny.